یزد، شهر بادگیرها و خانههای خشتی نه تنها به معماری بینظیر و سبک زندگی سنتیاش شهره است، بلکه از دیرباز مهد فرهنگ، علم و پژوهش نیز بوده است. در دل این شهر کهن، گنجینهای بیبدیل از دانش و هنر به نام موزه وزیری یزد نهفته است. اگر به یزد سفر میکنید و اهل فرهنگ و تاریخ و هنر هستید در این مقاله با الی گشت همراه باشید تا شما را با این موزه و نیز کتابخانه وزیری یزد آشنا کنیم.
معرفی موزه وزیری یزد
مجموعه موزه و کتابخانه وزیری یزد نه تنها محلی برای تماشای اشیای باستانی است، بلکه دروازهای به سوی دانش و پژوهش نیز محسوب میشود. این مجموعه ارزشمند با وقف سخاوتمندانه مرحوم آقای «حاج سید علیمحمد وزیری یزدی» شکل گرفت و ساختمان وسیع ۶۰۰ مترمربعی آن، با هدف حفظ میراث فرهنگی و کمک به رشد علم و دانش، بنا نهاده شد.
کتابخانه این مجموعه در سال ۱۳۳۴ شمسی و موزه آن در سال ۱۳۴۸ شمسی تأسیس و افتتاح گردید. امروز این مجموعه باشکوه تحت نظارت و اداره آستان قدس رضوی، همچنان به رسالت خود در نگهداری و نمایش بخشهای مهمی از هویت تاریخی یزد میپردازد. بسیاری از اشیای عتیقه و قدیمی آن، که از خانههای اصیل یزدی خریداری یا اهدا شدهاند، روح زندگی و فرهنگ این دیار کهن را در خود جای دادهاند.
موقعیت جغرافیایی موزه وزیری
یکی از مزیتهای بزرگ بازدید از این موزه دسترسی آسان و موقعیت مکانی عالی آن است. این گنجینه در قلب تپنده شهر یزد، در خیابان تاریخی امام خمینی واقع شده است. این خیابان، که خود از جاهای معروف یزد است، دسترسی آسانی با انواع وسایل نقلیه عمومی دارد.
همچنین، بسیاری از جاذبههای تاریخی و گردشگری یزد در همین محدوده قرار دارند و میتوانید در یک برنامه گشتوگذار جامع از چندین مکان دیدن کنید و نهایت بهره را از سفر به یزد ببرید. موزه به طور دقیقتر، در انتهای خیابان مسجد جامع و در کنار کتابخانه وزیری قرار دارد.
درب چوبی باشکوه موزه و تابلوی زیبای سردر آن از دور نگاه هر مسافری را به خود جلب میکند و نویدبخش ورود به دنیایی از شگفتیهاست.
تاریخچه موزه
این مجموعه ارزشمند همانطور که گفته شد مدیون وقف و همت والای مرحوم “حاج سید علیمحمد وزیری یزدی” است. او بود که این ساختمان را وقف کرد تا پناهگاهی برای علم و فرهنگ باشد.
ابتدا بخش کتابخانه وزیری در سال ۱۳۳۴ هجری شمسی فعالیت خود را آغاز کرد و بعدها در سال ۱۳۴۸ هجری شمسی، موزه وزیری نیز به آن اضافه شد تا مجموعهای بینظیر از آثار تاریخی را به نمایش بگذارد.
اشیای موجود در موزه وزیری
این موزه محل نگهداری اشیایی است که هر یک قصهای از زندگی مردم یزد در گذشتههای دور روایت میکنند. از سکههای قدیمی که تاریخ مبادلات تجاری را نشان میدهند تا چفتوبستهای کهن که نماد امنیت خانهها بودند.
پوستینهای گرانقیمت، زنگی که روزگاری در میدان وقت الساعه نویدبخش زمان بود، ابزار و لوازم خانه، صنایعدستی نفیس، وسایل روشنایی باستانی، لباسها و پارچههای سنتی که هنر دست زنان یزدی را فریاد میزنند و هزاران قلم شیء دیگر که چشم هر بینندهای را به خود خیره میکند.
اما شاید یکی از بینظیرترین مجموعهها، نکاحنامههای خطی با قدمتی کمنظیر باشد که یک نمونه از آن مربوط به سال ۱۱۵۸ هجری شمسی است و از آداب و رسوم شیرین ازدواج در یزد قدیم حکایت دارد. این اسناد، پنجرهای بیواسطه به فرهنگ اجتماعی و خانوادگی مردمان این دیار میگشایند.
آشنایی بیشتر با آثار ارزشمند موزه
اگر ترغیب شدهاید از موزه وزیری بازدید کنید در ادامه با الی گشت همراه باشید تا شما را با آثار ارزشمندی که در این موزه نمایش داده میشود بیشتر آشنا کنیم.
۱. گنجینه سکهها: برگهایی زرین از دفتر تاریخ
در این بخش، گویی سفری در گذر زمان آغاز میکنید. گنجینه سکههای موزه، مجموعهای اعجابانگیز شامل صدها سکه نفیس از دوران پرشکوه هخامنشیان و ساسانیان تا سکههای اسلامی و معاصر را در خود جای داده است.
هر یک از این سکهها نه تنها ارزشی مادی دارند، بلکه به عنوان راویان خاموشی، روایتی از اقتصاد، فرهنگ، هنر و تحولات سیاسی مردمان و حاکمان آن دوران را بازگو میکنند. تماشای آنها به شما امکان میدهد خط سیر تاریخ سرزمینمان را از نزدیک لمس کنید.
۲. مجموعه عکسها: پنجرهای رو به گذشته یزد
قدم زدن در این بخش، مانند ورق زدن آلبوم خاطرات یزد است. موزه وزیری دارای آرشیوی غنی از عکسهای تاریخی است که تصاویری بینظیر از چهرههای سرشناس، مراجع، علما و بزرگان شهر در کنار مناظر دلنشین و اماکن تاریخی یزد را به نمایش میگذارد.
این عکسها، پنجرهای رو به گذشته این شهر و مردمانش میگشایند و شما را با تغییرات اجتماعی، سبک زندگی و فرهنگ یزد در گذر زمان آشنا میکنند.
۳. ابزار و ادوات جنگی: هیبت دلاوری های کهن
اینجا، هیبت و شکوه دلاوریهای ایرانیان به نمایش گذاشته شده است. بخش ابزار و ادوات جنگی موزه، شامل مجموعهای چشمگیر از شمشیرهای براق، سپرهای مستحکم، زرههای باشکوه و دیگر ابزار جنگی است که در دورانهای مختلف توسط جنگجویان ایرانی استفاده میشدهاند.
با تماشای این ابزار، به میدانهای نبرد دورانهای گذشته میروید و حکایت از رشادتها و تاریخ نظامی این سرزمین کهن را میشنوید.
۴. عودسوزها و وسایل تزیینی: اوج هنر و ظرافت
در این بخش، ذوق و هنر ایرانی در قالب وسایل تزیینی و عودسوزهای نفیس خودنمایی میکند. مجموعهای خیرهکننده از عودسوزها، شمعدانها و دیگر وسایل تزیینی که با نهایت دقت و ظرافت هنری طراحی و ساخته شدهاند، نشاندهنده سلیقه و مهارت بیبدیل هنرمندان ایرانی در طول تاریخ است.
هر یک از این آثار، با نقوش و طرحهای سنتی و ظرافت خیرهکننده داستانی از زیباییشناسی و فرهنگ غنی ایران را روایت میکنند و چشم هر بینندهای را به خود خیره میسازند.
۵. لباسهای سنتی و قدیمی: رنگینکمانی از فرهنگ ایرانی
با تماشای این مجموعه به دنیای رنگارنگ پوشاک سنتی ایران سفر خواهید کرد. موزه وزیری مجموعهای از لباسهای سنتی و قدیمی شامل پوشاک مردانه و زنانه از دورانهای مختلف را به نمایش گذاشته است.
هر یک از این لباسها، با رنگها، طرحها و دوختهای خاص منطقهای خود، نمادی از آداب و رسوم، باورها و هویت فرهنگی اقوام ایرانی هستند که هویت دیرین این سرزمین را به تصویر میکشند.
۶. مهرها و نگینهای انگشتری: رمز و رازهای یک امضا
این بخش، شما را با هنر ظریف مهرسازی و کندهکاری بر روی نگینها آشنا میکند. مهرها و نگینهای انگشتری که علاوه بر جنبه تزیینی، در گذشته برای مهر و امضای اسناد و مکاتبات رسمی کاربرد فراوان داشتند، گویای بخش مهمی از زندگی اجتماعی و اداری دورانهای کهن هستند. دقت و زیبایی حکاکیها، شما را به تحسین وا میدارد.
۷. قلمدانها و تابلوهای نقاشی: روایتگر ذوق و زیبایی
در گوشهای دیگر، قلمدانهای نفیس با نقوش چشمنواز و تابلوهای نقاشی آبرنگ و رنگ روغن، حکایتگر ذوق هنری و چیرهدستی نقاشان و صنعتگران ایرانی هستند.
قلمدانهایی که هر کدام به تنهایی یک اثر هنری محسوب میشوند و تابلوهایی که داستانی از طبیعت، اساطیر یا زندگی روزمره را به تصویر میکشند، هر کدام به شیوهای هنری، بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران را به نمایش میگذارند.
کتابخانه خرید بک لینک وزیری؛ دریای بیکران دانش
اما جذابیت مجموعه وزیری تنها به موزه آن محدود نمیشود. کتابخانه وزیری، مرکزی است عظیم برای پژوهشگران و علاقهمندان به کتاب، که از ابتدا برای استفاده طلاب علوم دینی تأسیس شد. در این کتابخانه موارد ارزشمند زیر موجود هستند:
بیش از ۴۸۰۰ نسخه کتاب خطی بینظیر
حدود ۶۰۰۰ نسخه کتاب چاپ سنگی
۲۳۵۰۰۰ نسخه کتاب چاپی
و بیش از ۶۰۰۰ نسخه نشریات ادواری
این اعداد و ارقام، خود گویای وسعت و غنای این گنجینه علمی هستند که با حدود ۲۷ هزار عضو فعال، قلب تپنده فرهنگ یزد به شمار میرود.
معماری و تحولات میراثی زنده
داستان رشد و توسعه کتابخانه وزیری، خود فصلی خواندنی است. این مجموعه که از دهلیز شمالی مسجد جامع کبیر یزد آغاز به کار کرده بود، به همت مؤسس آن، با جمعآوری کتب خطی و چاپی متعدد رشد کرد.
در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی، ساختمان جدیدی با زیربنای ۶۰۰ متر مربع به همت محمد هراتی یزدی بنا شد و در سال ۱۳۴۸ هجری شمسی نیز گنجینه کتب خطی با همکاری حسین بشارت به آن افزوده شد.
پس از انقلاب اسلامی نیز کتابخانه وزیری شاهد رشد چشمگیری بود و زیربنای آن از ۹۰۰ متر مربع به حدود ۶۳۰۰ متر مربع در سه طبقه افزایش یافت که همگی با حمایت و عنایت تولیت عظمای آستان قدس رضوی صورت گرفته و به ارتقای فرهنگ کتاب و کتاب خوانی در جامعه کمک کرده است.
همگام با طبیعت کویر
آنچه در بدو ورود به کتابخانه وزیری چشم هر بینندهای را تسخیر میکند، هماهنگی بینظیر آن با اقلیم و فرهنگ یزد است. این کتابخانه با بهرهگیری از اصول معماری سنتی یزدی، شاهکاری از پایداری و زیبایی را به نمایش میگذارد:
خنکای بادگیرها
بادگیرهای سر به فلک کشیده و دیوارهای ضخیم خشتی، بدون نیاز به سیستمهای سرمایشی مدرن، فضای داخلی را در گرمای سوزان تابستان خنک و در زمستان معتدل نگه میدارند. این تدبیر هوشمندانه، نه تنها آسایش مراجعین را فراهم میکند، بلکه از آثار ارزشمند درون کتابخانه نیز در برابر نوسانات دما و رطوبت محافظت مینماید.
فضایی آرام برای مطالعه
کفپوشهای آجری و چوبی، حس اصالت و پیوند با گذشته این سرزمین را زنده نگه میدارند و فضایی آرام و دلنشین برای مطالعه و پژوهش فراهم میآورند.
حفاظت از گنجینهها
تمام جزئیات طراحی کتابخانه به گونهای است که نور و رطوبت مستقیم به آثار نفیس موجود در آن آسیب نرساند و عمر این گنجینههای ارزشمند را طولانیتر کند.
اما کتابخانه وزیری تنها مکانی برای نگهداری از نسخههای خطی و کتب نفیس نیست؛ بلکه محفلی پویا برای تبادل علم و فرهنگ است. سالنهای همایش و فضاهای پژوهشی آن، میزبان جلسات، سمینارها و معرفی آثار علمی متعدد هستند که آن را به مرکزی زنده و فعال در حوزه فرهنگ و دانش یزد تبدیل کرده است.
داستانی از علم و نیکاندیشی: زندهیاد علیمحمد وزیری
داستان تأسیس این گنجینه بزرگ، با نام یکی از عالمان و نیکاندیشان برجسته یزد گره خورده است: زندهیاد « علیمحمد وزیری ». او در سال ۱۲۷۴ خورشیدی (۱۸۹۵ میلادی) در خانوادهای اصیل و ریشهدار در یزد چشم به جهان گشود. از همان کودکی، عطش آموختن علوم دینی در وجودش شعلهور شد و او را به یکی از عالمان نامدار یزد تبدیل کرد.
پس از فروکش کردن فشارها بر فعالیتهای دینی در سال ۱۳۲۰ خورشیدی (۱۹۴۱ میلادی)، وزیری نقش کلیدی در ساماندهی حوزه علمیه یزد ایفا کرد. خدمات ماندگار او تنها به تأسیس کتابخانه محدود نشد؛ بلکه ایجاد « انجمن واعظین » نیز از دیگر یادگارهای ارزشمند این مرد بزرگ است.
او در سال ۱۳۵۶ خورشیدی (۱۹۷۷ میلادی) دار فانی را وداع گفت و پیکر پاکش در جوار مسجد جامع کبیر یزد، در کنار کتابخانه نامدارش آرام گرفت.
از ۱۶۰۰ جلد تا گنجینهای بینظیر: تاریخچه توسعه کتابخانه
آغاز به کار کتابخانه وزیری در سال ۱۳۳۴ خورشیدی (۱۹۵۵ میلادی) با حدود ۱۶۰۰ جلد کتاب و در بخش شمالی مسجد جامع کبیر یزد، با هدف استفاده طلاب علوم دینی بود. اما رؤیای وزیری برای توسعه این کانون علم و معرفت، به همین جا ختم نشد. با خرید خانههای اطراف در طول سالیان متمادی، زیربنای کتابخانه امروز به حدود شش هزار متر مربع رسیده است.
یکی از اولین گامهای اساسی برای گسترش آن، احداث ساختمانی با زیربنای ۶۰۰ متر مربع در سال ۱۳۴۴ خورشیدی (۱۹۶۵ میلادی) با همکاری یکی از بازرگانان نیکوکار یزدی بود.
نقطه عطفی دیگر در تاریخ این کتابخانه، وقف آن به آستان قدس رضوی در سال ۱۳۴۸ خورشیدی (۱۹۶۹ میلادی) بود. در آن زمان، کتابخانه حاوی ۳۳۰۰ نسخه کتاب خطی و در مجموع ۲۱۲۶۷ جلد کتاب نفیس بود که این اقدام آیندهای روشن و پایدار را برای این مرکز علمی رقم زد.
بازدید از موزه و کتابخانه وزیری یزد
اگر ترغیب شدهاید از موزه و کتابخانه وزیری دیدن کنید در ادامه با الی گشت همراه باشید تا شما را با نکاتی که بهتر است پیش از بازدید بدانید آشنا کنیم.
مسیر دسترسی
دسترسی به موزه وزیری بسیار آسان است زیرا در یکی از معروفترین و شریانهای اصلی شهر قرار گرفته است. برای رسیدن به این موزه ابتدا باید خود را به خیابان امام خمینی برسانید. این خیابان، مرکزیترین نقطه یزد محسوب میشود و بخش زیادی از مسیرهای حمل و نقل عمومی از آن عبور میکنند.
پس از ورود به خیابان امام خمینی، نگین فیروزهای شهر یعنی مسجد جامع یزد را در ضلع غربی خیابان مشاهده خواهید کرد. کافی است خیابان را ادامه دهید تا در انتهای مسیر به مجموعه کتابخانه و موزه برسید که در محله قدیمی دروازه شاهی واقع شده است.
نکات مهم درباره حمل و نقل
اگرچه امکان سفر با خودروی شخصی به مرکز شهر یزد وجود دارد، اما به دلیل باریک بودن کوچههای بافت تاریخی و محدودیت شدید جای پارک در خیابانهای اصلی، قویاً توصیه میشود که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید. خوشبختانه، اغلب تاکسیها و بسیاری از خطوط اتوبوسرانی شهر یزد از این مسیر تردد میکنند.
نزدیک ترین ایستگاههای اتوبوس به موزه وزیری
نزدیکترین و در دسترسترین گزینه برای استفاده از حمل و نقل عمومی، ایستگاه اتوبوس مسجد جامع است که فاصلهی بسیار کمی با موزه دارد.
با این حال، به دلیل موقعیت مرکزی موزه، ایستگاههای دیگری نیز در نزدیکی این مجموعه قرار دارند که میتوانید از آنها استفاده کنید.
این ایستگاهها شامل: ایستگاه حضیره، ایستگاه پلیس ۲، ایستگاه اتوبوس مسجد ۱۴ معصوم، ایستگاه ابوالمعالی، ایستگاه شاهزاده فاضل، ایستگاه دکتر رونق، ایستگاه فروشگاه زرگرها، ایستگاه چهار راه بعثت، ایستگاه سید گلشاه و ایستگاه شهدا هستند که دسترسی شما را به این بخش از شهر تسهیل میکنند.
ساعت و هزینه بازدید
اگرچه موزه در اغلب ایام سال آماده پذیرایی از علاقهمندان است، اما آگاهی از ساعت دقیق کاری و هزینه ورودی برای برنامهریزی سفر ضروری است.
ساعات کاری: موزه وزیری هر روزه به غیر از ایام تعطیلات رسمی کشور باز است. شما میتوانید همه روزه از ساعت ۸ صبح الی ۱۹ برای بازدید از این مجموعه فرهنگی به محله دروازه شاهی یزد مراجعه کنید.
هزینه ورودی: در حال حاضر، هزینه ورودی برای بازدید از مجموعه موزه ۵۰۰۰ تومان تعیین شده است. (توجه داشته باشید که این نرخ ممکن است تغییر کند).
همیشه بهتر است قبل از حرکت برای اطمینان از باز بودن مجموعه و جلوگیری از هرگونه تغییر احتمالی در ساعت کاری با موزه تماس بگیرید.
شماره تماس موزه وزیری یزد: ۰۳۵۳۸۲۵۰۰۹۳
بهترین زمان بازدید
زمان سفر شما به یزد و ساعت انتخابی برای بازدید از موزه، میتواند تأثیر زیادی بر لذت شما از این تجربه داشته باشد. اگر قصد دارید بهترین شرایط آب و هوایی را برای سفر به شهر یزد تجربه کنید، فصل بهار و پاییز ایدهآلترین زمانها هستند. در این فصول، دمای هوا معتدل بوده و گشتوگذار در فضای باز و بافت تاریخی شهر دلپذیرتر است.
بهترین ساعت بازدید
اگرچه موزه تا ساعت ۷ عصر باز است اما توصیه میکنیم بازدید خود را به ساعات صبح موکول کنید. در ساعات اولیه صبح، هوای سطح شهر هنوز خنک است و قدم زدن در بافت تاریخی تا رسیدن به موزه، راحتتر خواهد بود.
برخلاف ساعات دم غروب که معمولاً با ترافیک بیشتری روبرو هستیم، صبحها مسیر دسترسی خلوتتر است. اغلب بازارهای سنتی شهر یزد در همان اوایل شب تعطیل میشوند.
اگر بازدید خود را به عصر موکول کنید، ممکن است با خیابانهای خلوت و فروشگاههایی که کرکره بستهاند مواجه شوید؛ در حالی که صبح، شهر پرجنبوجوشتر است و فرصت خرید و گشتوگذار بعد از موزه را خواهید داشت.
جاذبه های گردشگری نزدیک
اگر دوست دارید با یک تیر چند نشان بزنید و در کنار موزه از دیگر جاذبههای گردشگری نزدیک نیز دیدن کنید در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با این جاذبهها آشنا کنیم.
۱. مسجد جامع یزد
کمتر کسی است که به یزد سفر کند و از این بنای باشکوه دیدن نکند. مسجد جامع یزد با کاشیکاریهای فیروزهای خیرهکننده و منارههای سر به فلک کشیدهاش که به حق نماد شهر یزد است، درست در نزدیکی موزه قرار دارد و مقصدی بینظیر برای آغاز یا ادامه گشتوگذار شما خواهد بود.
۲. مجموعه امیر چخماق
این مجموعه عظیم و زیبا شامل مسجد، تکیه، آبانبار و بازار، یکی دیگر از نمادهای یزد است که با معماری خاص و گنبد آبی رنگش، به خصوص در هنگام غروب آفتاب، جلوهای بینظیر پیدا میکند. فاصله این مجموعه تا موزه بسیار کم است و به راحتی میتوانید از آن دیدن کنید.
۳. مسجد دولتشاهی
با کمی پیادهروی در بافت تاریخی، به مسجد دولتشاهی میرسید که با معماری دلنشین و آرامش خاص خود، مکانی مناسب برای تأمل در هنر اسلامی است.
۴. آب انبار چهار سوق
این بنا یکی از معروفترین آبانبارهای شهر است که معماری زیبایی دارد و به راحتی قابل دسترسی است.
۵. آب انبار مسجد جامع کبیر
این آبانبار نیز در جوار مسجد جامع قرار گرفته و بخش جداییناپذیری از زیرساختهای آن دوران محسوب میشده است.
۶. آب انبار شاه ابوالقاسم
این آبانبار نیز نمونهای دیگر از نبوغ معماری یزدیها در تأمین آب آشامیدنی است که میتوانید از نزدیک آن را مشاهده کنید.
۷. برجهای دوقلوی لب خندق
این برجها که یادآور استحکامات شهری یزد در گذشته هستند در نزدیکی موزه قرار دارند و با ساختار منحصر به فرد خود داستانی از مقاومت و پایداری را روایت میکنند.
۸. برج ساعت
برج ساعتی قدیمی که با وجود سادگی جلوهای خاص به بافت اطراف خود بخشیده و به راحتی میتوانید آن را نیز در مسیرتان مشاهده کنید.
۹. برج و باروهای یزد
بقایای حصارها و باروهای قدیمی شهر، شما را به دوران گذشته میبرد و تصویری از شهری محصور و ایمن را در ذهن تداعی میکند.
۱۰. حمام خان یزد
یکی از زیباترین حمامهای تاریخی ایران، حمام خان یزد است که نه تنها یک اثر معماری بیبدیل بلکه نمادی از زندگی اجتماعی و فرهنگی گذشته یزدیها محسوب میشود. این حمام نیز در فاصله کمی از موزه قرار دارد و میتوانید از فضای دلنشین و معماری حیرتانگیز آن بازدید کنید.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از جاذبههای فرهنگی تاریخی شهر دیدنی یزد یعنی موزه وزیری و کتابخانهی آن پرداختیم. این مجموعه باشکوه تحت نظارت و اداره آستان قدس رضوی به رسالت خود در نگهداری و نمایش بخشهای مهمی از هویت تاریخی یزد میپردازد و اگر به بازدید از مکانهای فرهنگی تاریخی علاقه دارید، پیشنهاد میکنیم در اولین فرصت با خرید بلیط هواپیما تهران یزد به این شهر دیدنی سفر کنید.
سؤالات متداول
موزه وزیری کجاست؟
این موزه در شهر یزد و خیابان تاریخی امام خمینی واقع شده است.
بهترین زمان بازدید از موزه وزیری یزد چقدر است؟
فصل بهار و پاییز بهترین زمان بازدید از این موزه به حساب میروند.
آیا برای ورود به موزه وزیری باید مبلغی پرداخت کنیم؟
بله برای ورود به این فضا باید مبلغ کمی را به عنوان هزینه ورودی پرداخت کنید.